BM Öğrencileri staj konusundaki sorunlarını dile getirdi: “Staj, yalnızca bir defter doldurma süreci değil; mühendislik pratiğinin ilk adımıdır.”
Staj Süreci: Bilgisayar Mühendisliği Öğrencilerinin Görünmeyen Mücadelesi
Bilgisayar mühendisliği öğrencileri için zorunlu staj, yalnızca bir ders gerekliliği değil; aynı zamanda mesleki gelişimin temel basamaklarından biri olarak kabul edilmektedir. Ancak öğrencilerin bu süreci sağlıklı bir şekilde tamamlamaları, sistemsel sorunlar nedeniyle her geçen yıl daha da güçleşmektedir. Farklı üniversitelerden mezun veya halen okumakta olan öğrencilerin deneyimlerinden yola çıkarak hazırlanan bu yazı, staj arama sürecinde karşılaşılan temel zorlukları bütüncül bir perspektifle ele almaktadır.
Marka Değeri ve Algı Bariyeri
Staj arayışında öne çıkan temel engellerden ikisi, kamuoyunun bazı üniversiteler hakkında önyargı denebilecek algısı ve bu üniversitelerin bilinirliği olmaktadır. Özellikle kurumsal firmalar tarafından, bazı devlet üniversitelerinin özel üniversite zannedilmesi veya düşük prestijli görülmesi, başvuruların daha ilk aşamada elenmesine neden olmaktadır. Bu durum, öğrencilerin bilgi ve yetkinliklerinin değerlendirilmesine fırsat tanınmadan İK filtrelerinde kaybolması sonucunu doğurmaktadır. Hatta bu filtreleri geçen özgeçmişler bile, işe alım sürecinde okul bazlı önyargılar nedeniyle sonraki aşamalarda elenebilmektedir. Dolayısıyla, üniversite markasının bireysel başarıların önüne geçmesi, ciddi yapısal bir adaletsizliğe işaret etmektedir.
Gönüllü Staj ve “Modern Kölelik” Sorunsalı
Bir diğer temel sorun ise, stajyerlerin ücretsiz veya sembolik ücretlerle çalıştırılmasıdır. Zorunlu staj sürelerini tamamlayabilmek adına birçok öğrenci, gönüllü staj adı altında çalışmayı kabul etmek zorunda kalmaktadır. Bu durum, iş gücü piyasasında stajyerlerin adeta “modern kölelik” koşullarında değerlendirilmesine neden olmaktadır. Ortalama notu yüksek olmayan öğrenciler için bu durum daha da çetrefilli hale gelmektedir; zira akademik ortalamaya aşırı vurgu yapan firmalar, öğrencinin diğer yetkinliklerini göz ardı etmektedir. Nitekim, birçok öğrenci kendi stajını, birilerini devreye sokarak ya da ücret almadan çalışmayı kabul ederek bulabilmektedir.
Sanayi Sitelerinde Kapı Kapı Staj Arayışı
Kurumsal başvurulardan olumlu dönüş alamayan öğrencilerin başvurduğu bir başka yöntem de Organize Sanayi Bölgelerindeki firmaları tek tek ziyaret edip özgeçmiş dağıtmak olmaktadır. Bu fiziksel çaba, dijital platformlardan sonuç alınamadığı durumlarda hâlâ geçerliliğini koruyan ve birçok öğrenci için son çare olarak kullanılan bir yöntemdir. Ancak burada da firmaların stajyer alma konusunda gönülsüz olduğu veya başvuruya açık pozisyonlarının bulunmadığı sıkça görülmektedir. Üniversitelerin staj ofislerinin ya da ilgili web platformlarının sağladığı bağlantıların yetersizliği, bu süreci daha da zorlaştırmaktadır.
Stajın Misyonuna Aykırı Aşamalar
Stajın asli amacı öğrenciye sektörü tanıtmak, teknik gelişimini desteklemek ve iş dünyasıyla tanıştırmak iken, günümüzde birçok firma staj alım süreçlerini adeta kadrolu işe alım prosedürleriyle eş değer şekilde yürütmektedir. Not ortalamasına, test sonuçlarına, çok aşamalı mülakatlara ve video sunumlarına kadar ilerleyen bu süreçler, zaten yoğun ders temposu içindeki öğrenciler için ciddi bir yük oluşturmaktadır. Örneğin bir kurumun yedi aşamalı stajyer seçme sürecinde, bir öğrenci altıncı aşamaya kadar ilerlemiş ancak nihayetinde elenmiştir. Süreç aylar sürebilmekte, bu da öğrencilerin başka fırsatları kaçırmasına yol açmaktadır.
Ulusal Staj Programı ve Görünmeyen Engeller
Staj bulma sürecini iyileştirmek amacıyla geliştirilen Ulusal Staj Programı teoride adil bir sistem vaat etse de uygulamada çeşitli sorunlar barındırmaktadır. Bu program kapsamında öğrenciler faaliyet puanlarına göre değerlendirilmekte ve tercih ettikleri şehirlerdeki firmalardan teklif almayı beklemektedir. Ancak bu süreçte de tanıdık ilişkileri devreye girebilmekte, firmaların belirli öğrencilere teklif gönderebilmesi için sistem içinden çözümler üretildiği görülmektedir. Bu da programa olan güveni zedelemekte ve eşitsizliğin farklı biçimlerde yeniden üretildiğini ortaya koymaktadır.
Mentorluk Eksikliği ve Teknik Yetersizlik
Staj bulmak kadar, nitelikli bir staj deneyimi yaşamak da başlı başına bir sorundur. Firmalar yalnızca ücretsiz iş gücü ararken, stajyerin gelişimi için gerekli olan rehberliği ve mentorlüğü çoğunlukla sağlamamaktadır. Hatta bazı firmalarda, stajyere sorumluluk verilen alanlarda çalışan personelin dahi yeterli teknik bilgiye sahip olmadığı gözlemlenmektedir. Bu durum, öğrencilerin motivasyonunu kırmakta ve sektöre olan inançlarını zayıflatmaktadır.
Sonuç ve Öneriler
Bilgisayar mühendisliği öğrencilerinin staj bulma sürecinde yaşadıkları sorunlar bireysel yetersizliklerden değil, sistematik engellerden kaynaklanmaktadır. Üniversitelerin sektörle bağlarını güçlendirmesi, öğrencilerin akademik başarısının yanında potansiyelini de gözeten bir değerlendirme sisteminin geliştirilmesi, gönüllü staj kavramının suistimal edilmesinin önüne geçilmesi ve firmaların stajyerlerin gelişimine katkı sunacak mentorluk mekanizmaları kurmaları elzemdir. Bu süreci daha adil, şeffaf ve geliştirici hale getirmek, yalnızca öğrencilerin değil, sektörün de faydasına olacaktır. Unutulmamalıdır ki: “Staj, yalnızca bir defter doldurma süreci değil; mühendislik pratiğinin ilk adımıdır.”
Saygılarımızla,
Bilgisayar Mühendisliği Öğrencileri